خوْراسان ﺗـﯚرکلری‌نین دیل و کـﯚلتـﯚری

هندسه و ساییش بیلیم اصطلاح لاری

تورکجه‌میزی یالنیز ادب و دیل ساحه‌سینده یوخ باشقا ساحه‌لرده، اؤزللیکله بیلیمسل ساحه‌لرده ایشلتمه‌لی‌ییک. هندسه و حساب قونولاری لاپ اؤنملی و ایلک بیلیمسل ساحه‌لردن ساییلیر. یاخشی‌دیر گؤنده‌لیک ایشلریمیزده تورکجه هندسه و حساب ایصطلاح لارینی ایشله‌دیب و باشقالارینی‌دا اؤیره‌نیب، اؤیره‌دک و اونون آرتیق یاییلماسیندا چالیشاق.

علم حساب : ساییش بیلیم

منها (-) : چیخی

جمع (+) : آرتی

ضرب (×) : چارپی

تقسیم (÷) : بؤلو

مساوی (=) : ائشیت

نامساوی(≠) : قارشی

منفی(-): اکسی/ اؤرنک  50-

خط (__): جیزیق، چیزگی(جیزگی)

مثلث : اوچ گئن، اوچ قول

گوشه : بوجاق

مربع : مربع (موربع)، دؤرد گئن

مستطیل : مستطیل (موستطیل)، جوت قول دؤردگئن، اوزون دورد قول

زاویه : آچی

دایره : دایره، یووارلاق، قوشاق

بیضی : یاستی قوشاق، یاستی دایره

سایی‌لار :

بیر + ینجی = بیرینجی

ایکی + ینجی = ایکینجی (بیر "ای" یازیلماییب اوخونمایاجاق‌دیر)

اوچ + ونجو = اوچونجو

دؤرد + ونجو = دؤردونجو

بئش + ینجی = بئشینجی

آلتی + ینجی = آلتینجی (همان )

یئددی + ینجی = یئددینجی (همان )

سککیز + ینجی = سککیزینجی

دوققوز + ونجو = دوققوزونجو

اون + ونجو = اونونجو

* اون‌دان آرتیق‌دا سون سؤژجوک سس قورالینی قورما اوچون اؤنملی‌دیر:

اون بیر مین اللی دؤرد + ونجو = اون بیر مین اللی دؤردونجو (11054)

تورک دیلینده اوندالیک لار، یوزده‌لر و کسرلرین اوخوما فرمتی :

 1/5 = بئشده بیر، بئشدن بیر

10% = یوزده اون، یوزدن اون

 = 2.4 ایکی اوندا دؤرد

(%)=  یوزده

تورک دیلینده ریاضیاتین 4 اصلی عملیاتین آشاغیداکی کیمی دئیه بیلریک :

بئش اوسته گل اوچ اولار سککیز 8=3+5

سگگیزدن چیخ اوچ قالار بئش 5=3-8

اوچو وور بئشه اولار اون بئش 15=5×3

اون بئشی بؤل اوچه اولار بئش5=3÷15

دؤرد اوچه چالی  اولار اون ایکی 12=3×4

 

اعداد :سای‌لار (saylar)؛ عددلر؛ نؤمره‌لر (nömrələr)؛ رقم‌لر؛

 

Eng=number

 

1. اعداد ترتیبی (ordinal numbers): سیرا سایی (sıra sayı)؛ سیرا عددلر؛ آردیجیل‌لیق (ardıcıllıq)؛  

2. اعداد ترتیبی صعودی (increasing ordinal numbers): آرتان آردیجیل‌لیق؛  

3. اعداد ترتیبی نزولی (decreasing ordinal numbers): آزالان آردیجیل‌لیق؛

4. اعداد حقیقی (real numbers): گئرچک سای‌لار؛  

5. اعداد ساده (cardinal number): اصلی عددلر؛ اصیل سای‌لار؛  

6. اعداد زوج (even number): جۆت عدد؛  

7. اعداد صحیح (integer, whole numbers): تام عددلر؛ تام سای‌لار؛  

8. اعداد کسری (fractional numbers): کسیرلی عددلر؛ کسر عددلر؛  

9. اعداد طبیعی (natural numbers): دوْغال سای‌لار؛ طبیعی عددلر؛  

10. اعداد گویا (rational numbers): راسیوْنال عددلر؛ تام و کسیرلی سای‌لارین اوْرتاق آدی؛  

11. اعداد گنگ (irrational numbers) : ثمره‌سیز سای؛ ایرراسیوْنال سای‌لار؛  

12. اعداد مثبت (positive numbers): مۆثبت عددلر؛ صیفیردان یۇخاری سای‌لار؛  

13. اعداد منفی (negative numbers): منفی عددلر؛ صیفیردان آشاغی سای‌لار؛