قايناق : بيليم سسي
اسكي انسان‌لاردا گؤي اۆزۆنده ال‌چاتېلماز اشيالارا، آدلار سئچيب و
اوْنلارې قبول ائتميش‌لر. ائله كي: گۆنش، آي، اۇلدۇز، كيمي بير سېرا گؤي
اشيالارېنېن آدلاري تمل سؤزجۆك‌لر اوْلاراق، قبول ائديلير.اسكي تۆرك‌لرده،
اوْ بيري اۇلۇسلار (ملل) كيمي، گؤزله گؤرۆلن گؤي اشيالارېنې
آدلاندېرمېشدېر. بۇ آدلاندېرمادا، ماراغېمېزي چكن –دېز، -ديز، –دۇز و -دۆز
اكينين (پسوند) ايشلتمه‌سيدير. بۇ اك پارلاق‌لېق دۇرۇمۇنۇ بيلديرير. بۇگۆن
ديليميزده اوْلان اۇلدۇز، يالدېز، گۆندۆز و …. كيمي سؤزجۆك‌لر اؤرنك وئريله
بيلر.
1 - گۆنش دۆزگه‌سي ( Günəş düzgəsi ) = منظومه شمسي
2 - گزه‌گن ( Gəzəgən ) = سياره ، Planet
3 - گۆنش ( Günəş ) = خورشيد ، sun
4 - ارد‌ن‌آي ( ərdənay ) = عطارد ، تير ، Mercury
«عطارد»
در ادبيات فارسي و عربي،«دبير فلك» نيز خوانده شده‌است. نام اروپايي اين
سياره Mercury از كلمه اي لاتين گرفته شده كه در مقابل نام
يوناني هرمس است. خدائي كه پيغام برنده براي خدايان ديگر بوده و به همين
دليل هرمس در اغلب تصاوير با صندلهاي بالدار كشيده مي‌شود. علاوه بر
پيغام‌رساني، او نگهدار بازرگانان و مسافران بود. مركوري در ادبيات
افسانه‌اي يونان و روم، خداي سخن‌وري و نويسندگي است.
با توجه به سابقه يكتا پرستي تركان باستان ( تنگريسم ) ، ارد‌ن‌آي نه نام يك خدا بلكه به اعتقاد تركان سيبري ، فرشته اي است كه پيامهاي تانگري ( خدا ) را به افراد مي رساند ( جبرئيل ).
5 - چوْلپان ( Çolpan ) = ناهيد، زهره، Venus
6 - يئر-اۆزۆ، يئر ( Yer-üzü, yer ) = زمين، earth
معادل زمين فارسي در تركي سومري er ، در تركي معاصر yer و در انگليسي earth مي باشد .
7 - قېزېل‌دېز ( qızıldız ) = بهرام ، مريخ ، mars
۸ - ار‌ن‌ديز ( ərəndiz ) = مشتري، هرمز، Jupiter
9 - سكن‌ديز ( Səkəndiz ) = زحل، كيوان، Saturn
10 - آلتاي‌خان ( Altayxan ) = اورانوس ، Uranus
اورانوس نام يكي از اسطوره‌هاي يوناني است كه تجسم آسمان (و بهشت) محسوب شده و پدربزرگ زئوسو پدر كرونوس مي‌باشد.
در
اين مورد نيز به جاي خدا ، به يك روح به نام آلتاي خان مي رسيم كه بنا بر
اعتقاد تركان باستان ارباب و پدر كوههاي التاي بوده و در قله اين كوه سكني
دارد .
11 - تالاي‌خان ( Talayxan ) = نپتون ، Neptune
در
يونان باستان به خداي درياها نپتون مي گفتند. در تركي نيز تالاي به معناي
دريا و اقيانوس و تالاي خان نيز نام روح و فرشته محافظ درياها مي باشد .
+0 به يه ن
